Pomiary i monitorowanie zużycia energii umożliwiają firmom, nawet tym najmniejszym, zmniejszenie emisji dwutlenku węgla za pomocą środków dostosowanych do ich możliwości.
“Nie można zarządzać czymś, czego się nie mierzy – jeżeli czegoś nie mierzysz, to tym nie zarządzasz.”
Wprowadzenie
Pomiary i monitorowanie zużycia energii pozwalają lepiej zrozumieć, jak wykorzystywana jest energia w firmie. Dzięki temu można sprawniej zarządzać kosztami i przewidywać je, a także określić obszary, w których energia się marnuje i zapobiec temu. Aby skutecznie zmniejszyć zużycie energii firma musi: zidentyfikować czynniki kształtujące zużycie energii; wdrożyć środki mające na celu likwidację strat oraz określić , aby móc oceniać postępy w ich osiąganiu.
Monitorowanie i tworzenie raportów o zużyciu energii to proces ciągły. Gdy zostanie już wprowadzony, jest on łatwy i szybki w realizacji.
Źródło: Carbon Trust Energy Management Guide
Istnieje wiele sposobów monitorowania zużycia energii, w zależności od dostępu do liczników dotyczących danego biura. Przykładowe sposoby to kontrolowanie rachunków za energię, samodzielne odczyty liczników lub podliczników, zwrócenie się do dostawcy energii o automatyczne odczyty liczników co pół godziny, zainstalowanie własnych podliczników z automatycznym odczytem i przesyłem danych (system automatycznego monitorowania i kontroli zużycia).
Sprawne pomiary i monitorowanie to kluczowy element zarządzania energią – pomaga on firmom:
- wykryć straty energii i zmniejszyć je, aby obniżyć koszty,
- określić ilość energii oszczędzonej w danym czasie,
- wspierać projekty inwestycyjne poprzez dostarczanie wiarygodnych danych
- inspirować zmiany zachowań poprzez system podnoszenia świadomości energetycznej i analizę jej skutków,
- oceniać zużycie energii i kontrolować jego zmiany,
- określić niezbędne prace konserwacyjne, które w innej sytuacji mogłyby zostać pominięte.
Przykład: jak wykorzystać dane o zużyciu energii, rejestrowane co pół godziny, do celów oszczędzania energii.
Podstawowe zalecenia
Ważne jest systematyczne podejście do pomiaru i ograniczania zużycia energii. Aby skutecznie zarządzać zużyciem, należy prowadzić jego pomiary i określić, na co energia jest zużywana. Następnie trzeba wybrać najlepszy sposób zapisu tych informacji, aby były one pomocne w uzyskaniu oszczędności. Można zastosować poniższy prosty system:
- Wstępna kontrola: określenie źródeł dostępnych danych o zużyciu energii.
- Zbieranie danych: zebranie danych z poszczególnych źródeł w usystematyzowany sposób.
- Monitorowanie zużycia: określenie strategii – jaka jest częstotliwość zbierania, analizy i oceny danych.
- Raporty: analiza zebranych danych, wskazanie obszarów szczególnie istotnych, określenie nieoczekiwanych wzrostów zużycia. Wprowadzenie systemu regularnego tworzenia raportów na temat zużycia energii do celów zarządzania.
- Określenie wartości docelowych: wykorzystanie analizy danych do określenia zużycia, docelowego, porównywanie zużycia faktycznego i docelowego, określenie strat.
- Ocena i wprowadzenie usprawnień: częste uaktualnianie analiz, ocena uzyskiwanych wartości, ocena wartości docelowych, wykorzystanie informacji i danych w szerzej rozumianym zarzadzaniu zużyciem energii.
Więcej informacji o powyższych działaniach znajduje się w kolejnym rozdziale.
Dodatkowe informacje
1. Wstępna kontrola
Pierwszym etapem każdego procesu pomiaru i monitorowania zużycia energii jest sprawdzenie, jakie dane są dostępne. Może się okazać, że masz dostęp do większej ilości danych niż myślisz. Czasem dostawcy energii prowadzą odczyty półgodzinne, ale nie przekazują ich użytkownikom budynku. Możliwe źródła danych to: rachunki za energię elektryczną, odczyty liczników energii, a nawet dane zbierane przez inne podmioty - np. pomiar i monitoring zużycia prowadzony przez firmę zarządzającą budynkiem. Jeżeli nie masz pewności, jakiego rodzaju dane pomiarowe na temat Twoich pomieszczeń są dostępne, zwróć się do właściciela budynku, firmy zarządzającej budynkiem lub dostawcy energii.
2. Gromadzenie danych
Poniżej przedstawiono różne sposoby zbierania danych o zużyciu energii – od najprostszych technicznie aż po najbardziej zaawansowane systemy automatyczne.
Przeglądanie rachunków za energię: rachunki za energię wskazują całkowitą ilość zużytej energii, zarówno w ciągu dnia jak i nocy, a także informację o stosowanej taryfie. Należy zwrócić szczególną uwagę na rachunki oparte na „danych szacunkowych”. Jeżeli otrzymujesz dane półgodzinne można na ich podstawie określić takie informacje jak szczytowe zapotrzebowanie na energię i koszty. Dane dotyczące zużycia energii i jej kosztów powinny być zapisywane w arkuszu kalkulacyjnym.
Regularne samodzielne odczyty liczników: jeżeli nie masz dostępu do automatycznych odczytów liczników, najprostszą metodą zbierania danych jest samodzielny odczyt liczników i podliczników. Samodzielne odczyty zapisujemy w arkuszu kalkulacyjnym lub w systemie monitorowania zużycia energii. Należy zachować ostrożność przy wpisywaniu własnych odczytów, ponieważ można wpisać zbyt wiele zer lub w złym miejscu postawić przecinek. Bardziej zaawansowane liczniki mogą oddzielnie wskazywać zużycie dzienne, nocne i całkowite. Odczyty własne należy prowadzić regularnie, raz w tygodniu lub co miesiąc. Można je wykorzystać do oceny skuteczności działań energooszczędnych oraz do prowadzenia porównań.
Odczyty własne mogą być wykorzystywane do różnych analiz, na przykład zużycie nocne i dzienne można porównać w celu określenia zużycia poza godzinami pracy. Większość podliczników pokazuje zużycie bieżące. Porównanie takich danych może wykazać efekty wyłączania urządzeń lub przejścia na sprzęt energooszczędny. Samodzielne odczyty można usprawnić przez wykorzystanie formularza do rejestrowania danych – szablon dostępny jest pod tym linkiem.
Wykorzystanie automatycznych odczytów prowadzonych co pół godziny: w zależności od skali i rozkładu zużycia energii dostawca może prowadzić i przekazywać firmie odczyty półgodzinne. Dodatkowo - w ramach wprowadzania inteligentnych liczników przez dostawców energii- firma może w przyszłości zostać objęta takimi odczytami automatycznie. Dostawcy energii czasem rejestrują odczyty półgodzinne, aby dokładnie przedstawić zużycie energii na rachunku. Możesz sprawdzić na swoich rachunkach za energię, czy Twoja firma jest objęta takim system odczytów. Jeżeli tak, dostawca może udostępnić te dane za pośrednictwem portalu internetowego. Skontaktuj się z dostawcą energii i jeżeli prowadzone są odczyty półgodzinne poproś, aby przekazywano je Twojej firmie.
Wprowadzenie inteligentnych liczników daje lepszą dostępność danych pomiarowych.
Wykorzystanie systemu podliczników z automatycznym monitorowaniem i kontrolą zużycia: w budynkach o określonej wielkości w niektórych krajach prawo budowlane wymaga obecnie instalowania podliczników oraz systemów monitoringu i kontroli zużycia, więc nowe lub niedawno remontowane budynki najczęściej mają takie systemy. Jeśli Twoje biuro znajduje się w takim budynku, możesz mieć dostęp do zaawansowanego systemu monitoringu i kontroli zużycia – można to sprawdzić u zarządzającego budynkiem. Systemy takie służą do pomiaru zużycia energii, przechowywania danych, zapewnienia możliwości ich analizy oraz tworzenia raportów. Bardziej zaawansowane systemy mogą rozsyłać maile zawierające raporty lub alarmy w przypadku podwyższonego zużycia. Jeżeli masz dostęp do systemu monitoringu i kontroli zużycia, spróbuj zrozumieć, jak on działa oraz wprowadź mechanizm pobierania i oceny takich danych, aby je jak najlepiej wykorzystać.
3. Monitorowanie i analizowanie zużycia
Monitorowanie i analizowanie zużycia energii to najważniejszy element. Należy określić strategię, czyli częstotliwość zbierania, analizy i oceny danych, a także wyznaczyć pracowników, którzy będą za to odpowiedzialni.
Częstotliwość gromadzenia danych zależy od ilości zużywanej energii (im większe zużycie, tym częściej należy zbierać dane) oraz od dostępności danych (systemy automatyczne prowadzą odczyty regularnie, ale przy samodzielnych odczytach zbyt duża częstotliwość może być kłopotliwa).
Należy również opracować harmonogram wskazujący częstotliwość analizowania i oceny danych. Zależy ona od tego, jakie informacje chcemy uzyskać. Jeżeli uważasz, że w firmie marnuje się energię i chcesz określić przyczyny, użyteczne może być analizowanie danych nawet co tydzień. Jeżeli pomiar i monitorowanie służą po prostu do przedstawienia informacji o zużyciu, wystarczy krótka analiza raz w miesiącu.
Dobrym sposobem wykorzystania zebranych danych jest określenie: docelowych wartości zużycia energii, zmniejszenia jej zużycia oraz stopnia osiągnięcia tych wartości w skali miesiąca, kwartału i roku.
4. Raporty
Gromadzenie danych samo w sobie nie prowadzi do oszczędności energii. Dopiero działania podejmowane na podstawie zebranych danych mogą przynieść oszczędności dla firmy.
Określanie skutków złej konserwacji i nieoczekiwanych wzrostów zużycia energii
Jedną z najważniejszych funkcji systemu monitorowania i kontrolowania zużycia jest zgłaszanie przypadków nagłego wzrostu zużycia energii. Jeżeli odczyt licznika nagle wzrasta, mimo że firma nie zmieniła trybu swojego działania, może to wskazywać na problem taki jak np. pozostawienie włączonego ogrzewania lub odkręconego kranu z ciepłą wodą na noc.
Planowanie zużycia energii na przestrzeni czasu i uwzględnianie możliwych zmian (np. temperatury, liczby osób w pomieszczeniach, itp.) pozwala określić nietypowe sytuacje i nieoczekiwany wzrost zużycia. Ważne jest, aby przed wyciągnięciem wniosków określić wszystkie czynniki wpływające na wzrost zużycia.
Jeżeli stwierdzisz nieoczekiwane podwyższone zużycie energii, np. poza godzinami pracy, sporządź listę działań mających na celu wyeliminowanie takich sytuacji, np. automatyczne wyłączanie komputerów w biurze na koniec każdego dnia lub zmiana ustawień programatora systemu ogrzewania.
Zmniejszenie zużycia energii poza godzinami pracy
Budynek biurowy charakteryzuje się „podstawowym zużyciem” energii, które ma miejsce nawet jeśli budynek nie jest używany. Za podstawowe zużycie odpowiadają urządzenia, które muszą pracować stale, takie jak lodówki, automaty do sprzedaży produktów chłodzonych, routery, serwery oraz zasobniki ciepłej wody. Inne czynniki często niepotrzebnie powiększają to zużycie, np. jeżeli na noc nie wyłączy się komputerów, zostawi włączone światła lub ogrzewanie.
Podstawowe zużycie można przedstawić na wykresie słupkowym, takim jak poniżej. Wskazuje ono, ile energii zużywa się poza godzinami pracy, np. w weekendy lub święta. Dane te można wykorzystać do zmniejszenia strat energii i do kontroli postępów w tym zakresie.
Analiza zużycia energii elektrycznej, porównująca zużycie w weekendy i w dni robocze. Wykres liniowy na dole pokazuje zużycie energii w okresach półgodzinnych na przestrzeni doby – dla dnia pracy i dla dnia wolnego.
5. Określenie zużycia docelowego
Aby systematycznie zmniejszać zużycie energii należy określić zużycie docelowe oraz stopień osiągnięcia tego zużycia.
Określenie zużycia docelowego
Wartości docelowe muszą być motywujące dla pracowników, ale nie aż tak ambitne, aby ich zniechęcić. Zaangażuj pracowników informując ich o zużyciu docelowym i opisując konieczne zmiany. Ludzie częściej zmieniają swoje nawyki jeśli rozumieją, w jaki sposób ich działania wpływają na zużycie energii i jeśli wiedzą, że ich działania są monitorowane! Na stronie Zaangażowanie pracowników dostępne są dalsze wskazówki.
Analiza porównawcza
Analiza porównawcza umożliwia firmom porównanie swoich wyników z efektami najlepszych praktyk. Oznacza to porównanie firmy do podobnych podmiotów, jeżeli dostępne są dane na ich temat. Może to być zwykłe porównanie zużycia energii w skali tygodnia lub miesiąca lub też porównanie do najlepszych wyników osiąganych w firmie. Analiza porównawcza jest ważna, ponieważ pozwala ocenić możliwość osiągnięcia najniższego zużycia energii.
Poprawa jakości danych
Aby poprawić jakość danych, można również uwzględniać czynniki wpływające na zużycie energii. Mogą to być proste elementy takie jak średnie dzienne temperatury powietrza na zewnątrz lub liczba osób przebywających w biurze. Oba te czynniki mają zwykle wpływ na zużycie energii w firmie. Na przykład zużycie energii może być wyższe niż zwykle w szczególnie zimny dzień zimą, a niższe, gdy wielu pracowników jest nieobecnych i nie używa komputerów ani urządzeń w kuchni.
Takie dane można wykorzystać do określenia przyczyny nieoczekiwanych wzrostów zużycia energii. Aby ocenić wpływ temperatury zewnętrznej można sprawdzić rozkład temperatur dla danego regionu i odnieść go do danych dotyczących zużycia energii. Podobnie można ocenić wpływ liczby pracowników w biurze na codzienne zużycie energii.
6. Ocena i wprowadzenie usprawnień
Pomiary i monitorowanie mogą być prowadzone w prostej, ręcznie zapisywanej formie lub mogą być w pełni zautomatyzowane.
Ocena skuteczności
Należy regularnie oceniać skuteczność procesu pomiaru i monitorowania, aby sprawdzić, czy spełnia on oczekiwania. Prowadzenie ocen pomaga określić zmiany pozytywne oraz obszary, w których takich zmian nie było. O pozytywnych efektach działań należy informować pracowników, aby ich motywować do dalszych starań i docenić ich zaangażowanie w działania energooszczędne. W ciągu roku należy prowadzić oceny o mniejszym zakresie, a raz w roku ocenę szczegółową.
Stałe doskonalenie i zmiany
Informacje o sukcesach i niepowodzeniach można wykorzystać do ciągłego doskonalenia systemu pomiarów i monitorowania. Określ nowe cele po osiągnięciu poprzednich, zmień punkt odniesienia i podejmuj wśród pracowników nowe kampanie koncentrujące się na nowych projektach i działaniach. Jeżeli zaczynałeś od samodzielnych odczytów, sprawdź, czy można zainstalować licznik rejestrujący dane bardziej szczegółowe. Im dokładniejsze dane, tym więcej można określić możliwości oszczędzania energii.
Coraz lepiej zarządzaj zużyciem energii
Wraz z rozwojem firmy można rozważyć przejście od pomiaru i monitorowania zużycia energii do szeroko zakrojonego programu zarządzania energią. Należy nim objąć wszystkie obszary działalności firmy. Skuteczne zarządzanie energią obejmuje:
- zobowiązanie do oszczędzania energii - podjęte na poziomie kierownictwa wyższego szczebla,
- wdrożenie polityki energetycznej firmy,
- przyjęcie strategii oszczędzania energii, obejmującej: pomiar i monitorowanie zużycia, zakup urządzeń, inwestowanie, utrzymanie zgodności z przepisami, określenie możliwych oszczędności, zaangażowanie pracowników, działania informacyjne.
Jeśli Twoja firma spełnia określone kryteria zrównoważonego rozwoju, stosowany w niej system zarządzania energią może otrzymać powszechnie uznawany certyfikat. Posiadanie takiego certyfikatu jest sposobem informowania ogółu społeczeństwa o podjętych zobowiązaniach i osiągnięciach w zakresie zarządzania energią. Coraz większa liczba firm stara się o takie certyfikaty, aby pokazać, że działa w sposób obniżający emisje w całym łańcuchu swoich działań. Poprawa efektywności energetycznej to czynnik, który może wyróżnić firmę spośród konkurencji.
